3րդ ուսումնական շրջանի ամփոփում

• Май 2021
• Апрель 2021
• Март 2021
• Февраль 2021

Քիմիա 10.05.2021

• 

Քիմիա 26.04.2021

1. Հարաբերական ատոնային զանգված
   Թե ատոմի զանգվածը քանի անգամ է մեծ զ.ա.մ.-ից:
2. Հարաբերական մոլեկուլային զանգված,զանգվածային հարաբերություն,զանգվածային բաժին:
   Թե 1մոլեկուլի զանգվածը քանի անգամ է մեծ զ.ա.մ.-ից:
3. Զամ
   Զամր դա ածխածնի ատոմի զանգվածի 1/12-րդ մասն է:
4. Քիմիական բանաձև,ինդեքս
   Քիմիական բանաձև դա նյութի բաղադրության պայմանական գռառումն է նշանների և ինդեքսների միջոցով:
5. Պարզ,բարդ նյութեր
   Պարզ նյութը այն է որը բաղկացած է մեկ տարուց իսկ բարդը որ բախկացած է մի քանի տարրերից:
6. Ֆիզիկական,քիմիական երևույթներ
   ֆիզիկական երևույթների ժամանակ չի ստանում նոր նյութ բայց ձև չափը փոխում է իսկ քիմիականը որ ստանում են նոր նյութ:
7. Նյութի բաղադրության պահպանման,նյութի զանգվածի պահպանման օրենքները:

Քիմիա 05. 04.2021

1. Ի՞նչ քիմիական նյութերով է պայմանավորված բույսերի,ծաղիկների գույները և ի՞նչ նշանակություն դրանք :
   Բույսերի կանաչ գույնը պայամնավորված է քլորոֆիլով, այն նաև նպաստում է ֆոտոսինթեզի ստեղծմանը։ Կարմիր, վարդագույն, կապույտ և մանուշակագույն ծաղիկների գույները հիմնականում գալիս են գունանյութերի կողմից կոչվող գունանյութերից, որոնք գտնվում են ֆլավանոիդներ կոչվող քիմիական նյութերի դասի մեջ (ինչը բույսերին տալիս է իրենց գույնը): Մյուս գունանյութերը կարոտինոիդներ են, որոնք հայտնաբերված են լոլիկի և գազարի մեջ, որոնք պլաստիդների մեջ ապահովում են դեղին, կարմիր և նարնջագույն
2. Ի՞նչ քիմիական նյութերով է պայմանավորված բույսերի,ծաղիկների հոտը և ի՞նչնշանակություն ունեն դրանք :
   Ծաղկի հոտը, բույրը պայամանավորված է փոշոտման ժամանակ ծաղկման ներսում արտադրվող հորմոն էթիլեն քիմիական նյութով, որը դադարեցնում է մեթիլբենզոատը հոտի համար պատասխանատու քիմիական նյութը: Սա խրախուսում է, որ փոշոտիչները ձգվեն դեպի այլ ծաղիկներ, որոնք դեռ բեղմնավորված չեն շարունակում են գործընթացը

Քիմիա 29․03․2021

Քննարկվող հարցեր
1.Ատոմը՝շարունակեք
2.Տարրը՝ շարունակեք
3.Ատոմը կազմված է՝
4.Ֆիզիկական երևույթների ժամանակ և ատոմ ները և մոլեկուլները……,իսկ քիմիակամ երևույթների ժամանակ մոլեկուլները….. ատոմները,,,,,
5.Պարզ են կոչվում այն …..,որոնք կազմված են…ատոմներից:Բարդ են կոչվում այն …..,որոնք կազմված են…..ատոմներից:
6.Բերեք օրինակներ ատոմների և մոլեկուլների շարժման հետ:
7.Պինդ,հեղուկ,գազային  նյութերում ատոմները և մոլեկուլներ գտնվում են՝ 



Գործնական աշխատանք`ծանոթացում պարզ և բարդ նյութերի հետ
.Գործնական  աշխատանք  .Ծանոթացում  պարզ  և բարդ  նյութերի  հետ, մետաղների և ոչ մետաղների մոդելների  հավաքում:
Ներքոբերյալ  նյութերը `H₂, HCl, O₂, H₂O, N₂, Na,  NH₃, CH₄, P₄, S₈, NaCl, Fe, H₂SO₄    դասակարգեք  պարզ  և  բարդի, անվանեք  և  լրացրեք  աղյուսակԱղյուսակ.

Պարզ  նյութեր	Բարդ  նյութեր
H2	HCI-աղաթթու
O2	H2O-ջուր
N2	Նատրիում-NA
P4	-NH3
S8	Մեթան-CH4
	NACI-նատրիքլոր

Ինչպես են հայտնաբերել SE քիմիական տարը

Ես Գիտլիբ Հանի հետ համատեղ ուսումնասիրել եմ մի մեթոդ, որը Գրիբսհոլում օգտագործվում է ծծմբական թթվի արտադրության մեջ, մենք ծծմբական թթվի մեջ հայտնաբերեցինք կարմիր և թեթև շականակագույն նստվածք։ Այդ նստվածքը փորձարկվեց զոդիչ խողովակով, որի հետևանքով առաջացավ թույլ անսովոր հոտ, և առաջացավ կապարե ձուլահատիկ։ Ըստ Կլապռոտի այդպիսի հոտը վկայում է այդ նյութում Տելուրի քիմիական նյութի առկայության մասին։ Հանը նկատել է նաև, որ Ֆալուն հանքավայրում, որտեղ պատրաստվում է ծծմբի համար անհրաժեշտ արտադրություն, նույնպես զգացվում է նմանատիպ հոտ, որը վկայում է տելուրի առկայության մասին։ Հետաքրքրությունը, պայմանավորված է նրանով, որ կարող եմ այս գորշ նյութում հայտնաբերված մի նոր մետաղը ստիպեց ինձ հետազոտել այն։ Սակայն նպատակ ունենալով նստվածքից առանձացնել տելուր նյութը, որը չստացվեց առանձնացնել։ Այդ ժամանակ ես հավաքեցի բոլոր նյութերը, որոնք հավաքվել էին ծծմբական թթվի այրման ժամանակ, և ստացված նստվածքը ենթարկեցի հետազոտման։ Ես պարզեցի, որ այֆ զանգվածը, այսինքն նստվածքը իր մեջ պարունակում է մինչև այժմ անհայտ մի մետաղ, որը հատկություններով շատ նման է տելուրին։ Ըստ այդ նմանության ես տվեցի նոր քիմիական նյութին սելեն անվանումը, որը հունարենից թարգմանաբար նշանակում է լուսին, քանի որ տելուրը անվանված է Tellus ինչպես մեր մոլորակը:

Ռադոնի բացահայտման պատմությունը

1899 թվականին ամերիկացի ֆիզիկոս Ռ․ Օուենսը հայտնաբերեց, որ Th-ի քայքայման հետևանքով առաջանում է օդի հոսանքով հեռացվող նյութ։ Է․ Ռեզերֆորդը ցույց տվեց, որ այն ռադիոակտիվ գազ է և անվանեց էմանացիա (լատ.՝ emano — արտահոսում եմ)։

Նույն թվականին հայտնաբերվեցին ռադիումը (Է․ Դոռն, Գերմանիա և Ա․ Դեբիեռն, Ֆրանսիա), ուրանը, թորիումը, ռադիումը և պոլոնիումը, իսկ 1903 թվականին ակտինիումի էմանացիաները^[11]՝ «ռադոնը» և «ակտինոնը»։ 1908 թվականին Ուլիամ Ռամսելը և Ռոբերթ Գրեյը այն անվանեցին նիտոն (Nt)։ Այն ռադոն անվամբ սկսել է կոչվել 1923 թվականից սկսած։

Առաջին անգամ հայտնաբերվեցին միևնույն՝ քիմիական տարրի ատոմների տարատեսակները, որոնք հետագայում անվանվեցին իզոտոպներ (Ֆ․ Սոդդի, 1910)։ Է․ Ռեզերֆորղը, Ու․ Ռամզայը, Ֆ․ Սոդդին և ուրիշներ ցույց տվեցին, որ ռադիումի էմանացիան իներտ գազերի շարքին պատկանող նոր քիմիական տարր է։ Առաջարկվեց 86-րդ տարրն անվանել նիտոն (հեղուկ վիճակում այն լուսարձակում է, լատ.՝ nitens — շողացող)։ Ռադոն անվանումը ընդունվեց 1923 թվականին։

Ռադոնի հայտնաբերման պատմության առաջնահերթ հարցերը դիտարկվել են Ջեյմս և Վիրջինի Մարշալի աշխատանքներում: 1900 թվականին Դոռնը բացահայտեց ²²²Rn ռադոնի իզոտոպը, որի կիստրոհման պարբերությունը 3,823 օր է, և հրատարակեց հոդված այդ մասին^[:

Քիմիա 15․02․2021

H-ջրածին
HE-հելիում
HF-հաֆնիում
HG-սնդիկ
HS-հասիում
HO-հոլմիում
AL-այլումին
AS-Արսեն
AR-արգոն
AG-արծաթ
AU-ոսկի
AT-աստատ
AC-ակտինիում
AM-ամերիցիում
RB-ռուբիդիում
RU-ռութենիում
RH-ռոդիում
RE-ռենիում
RN-ռադոն
RA-ռադիում
RF-ռեզերֆորդիում
SI-սիլիցիում
S-ծծումբ
SC-սկանդիում
SE-սելեն
SR-ստռոնիցիում
SN-անագ
SB-ծարիր
SM-սամարիում
O-թթվածին
OS-օսմիում
C-ածխածին
CI-քլոր
CA-կալցիում
CR-քրոմ
CO-կոբալտ
CU-պղինձ
CD-կադմիում
CS-ցեզիում
CE-ցերիում
CF-կալիֆոռնիում
P-ֆոսֆոր
PD-պալադիում
PT-պլատին
PO-պոլոնիում
PR-պրազեոդիմ
PM-պրոմեթիում
PA-պրոտակտինիում
PU-պլուտոնիում
FE-երկաթ
FR-ֆրանսիում
NI-նիկել
NE-նեոն
NB-նիոբիում
ND-նեոդիմ
NP-պլուտոնիում
B-բոր
BE-բերիլիում
BR-բրոմ
BI-բիսմութ
BH-բորիում
BK-բերկիլիում

Քիմիա դաս 10

Մաքուր նյութեր և խառնուրդներ:Համասեռ և անհամասեռ խառնուրդներ:Քիմիայում «նյութ» բառը գործածում են մաքուր նյութ իմաստով: Իրականում հաճախ հանդիպում են ոչ թե առանձին մաքուր նյութեր, այլ նյութերի խառնուրդներ` օդ, բնական ջրեր, կաթ և այլն:Մաքուր են համարվում այն նյութերը, որոնք կազմված են միատեսակ կառուց- վածքային մասնիկներից (մոլեկուլ, ատոմ, իոն):Եթե նյութը մաքուր է, ապա նրա ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները հաստատուն են:Հատկությունների հաստատունությունը նյութի մաքրության հատկանիշն է:Խառնուրդները պարունակում են երկու կամ ավելի նյութերի կառուցվածքայինմասնիկներ (մոլեկուլ, ատոմ, իոն):
                                                  ՔԻՄԻԱԿԱՆ ՆՅՈՒԹ ՄԱՔՈՒՐ ՆՅՈՒԹ`
որոնք այլ խառնուրդներ չեն պարունակում և օժտված են խիստ որոշակի բաղադրությամբ,հատկություններով և կառուցվածքով:                                                                              
ԽԱՌՆՈՒՐԴ`երկու և ավելի նյութերի համակցություններ են,որտեղ նյութերը պահպանում են իրենց հատկությունները Խառնուրդի  բաղադրամասերը միմյանցից կարելի է բաժանել այս կամ այն ֆիզիկական  եղանակով:Խառնուրդները լինում են համասեռ և անհամասեռ:

                                                                                              Համասեռ խառնուրդներում հնարավոր չէ տարբերել խառնուրդ առաջացնող նյութերը, նույնիսկ մանրադիտակով: Օրինակ՝ շաքարի կամ աղի ջրային լուծույթը: Համասեռ խառնուրդներում նյութը մանրանում է մինչև առանձին մասնիկներ: Օրինակ՝շաքարի լուծույթում շաքարի մոլեկուլները հավասարաչափ բաշխվում են ջրի մոլեկուլների:Օդը թթվածին, ազոտ և ածխածնի (IV) օքսիդ գազերի համասեռ խառնուրդ է, որում O₂, N₂ և CO₂ գազերը փոխադարձ հավասարաչափ բաշխվում են միջմոլեկուլային տարածություններում: Բենզինը մի քանի հեղուկների համասեռ խառնուրդ է:Անհամասեռ խառնուրդներում բաղադրիչները տեսանելի են անզեն աչքով կամ սովորական օպտիկական մանրադիտակով: Օդը, հողը, ծովի ջուրը, քարերը և բնության մեջ առկա գրեթե բոլոր նյութերը խառնուրդներ են Անհամասեռ խառնուրդները կարող են տարբեր բաղադրություններ ունենալ.
1) պինդ նյութ-հեղուկ, օրինակ` կավը ջրի հետ` պղտոր ջուրը,2) պինդ նյութ-գազ, օրինակ`ծուխը, փոշին,3) հեղուկ-հեղուկ, օրինակ` յուղը ջրի հետ:

Հարցեր և վարժություններ
1. Ո՞ր նյութերի խառնուրդներն են համասեռ.
ա) կավճի ու ջրի, բ) սպիրտի և ջրի (օղի), գ) յուղի և ջրի, դ) յուղի և բենզինի:
2. Լրացրե՛ք բաց թողած բառերը.
«Մաքուր են այն նյութերը, որոնք ունեն հաստատուն հատկություններին, բնորոշ ֆիզիկական և քիմիական հատկություններ, ուստի և օժտված են խիստ որոշակիհատկություններով»:
3. Ո՞ր խառնուրդները կարելի է բաժանել թորումով.
ա) սպիրտ և ջուր,բ) կավիճ և ջուր,գ) կերակրի աղ և ջուր,դ) բենզին
4. Ավազը խառնվել է փայտի թեփի հետ: Առաջարկե՛ք եղանակ, որի միջոցով հնարավոր է 
այդ խառնուրդի բաղադրամասերն առանձնացնել:
Խառնելով ջրին։
5. Գեղամա լճի ջուրը թափանցիկ է, բայց լուծված աղեր է պարունակում: Ի՞նչ եղանակ կառաջարկեք ՝այդ ջրից մաքուր նյութ ստանալու համար:
Թորման միջոցով։
6. Դեբեդ գետի ջուրը հաճախ պղտոր է: Պատճառը ջրի մեջ կախված կավի մասնիկներն են:Ի՞նչ 
եղանակ կառաջարկեիք՝ մաքուր ջուր ստանալու համար:
Փորձանոթի միջոցով։
7. Հայրիկը պատահաբար բենզինը լցրել է ջրի վրա: Օգնե՛ք հայրիկին բաժանել այդխառնուրդը:
Թորման միջոցով։
8.Որպեսզի Մոխրոտիկը չմասնակցի պարահանդեսին .խորթ մայրը հանձնարել է նրան մաքրել մի խառնուրդ,որը կազմված է փայտի խառտուկներից,փոքր երկաթի մեխերից,շաքարի և գետի ավազից և դասավորել տուփի մեջ:Մոխրոտիկը շատ արագ մաքրեց խառնուրդը և հասցրեց մասնակցել պարահանդեսին:Բացատրեք ինչպես Մոխրոտիկը արագ կատարեց խորթ մոր առաջադրանքը:
Փոքր երկաթի մեխերը և փայտի խառտուկները կառանձնացնենք ջրի միջոցով։
Իսկ Շաքարը և գետի ավազը կառանձնացնենք մաղելու միջոցով։

Քիմիական փորձեր

փորձ 1
Փառաունյան օձեր
անհրաժեշտ նյութեր
չորս սպիրտ և կալցիումի լուկոնա
փորձ 2
Հրաբուխ՝
Համոնիումի միքրոմատիկ քայքայում
փորձ 3
Հռավարություն
մագնեզիումի այրումը
փորձ 4
Մոմի հալումը և սառեցումը
ջրի միջոցով
փորձ 5
Սոդաի լուծույքի և աղաթթվի փոխասդեթությունը՝ գազի անջատում
փորձ 6
Պղնձարջասմի լուծույթի և նատրիումի հիդռօքսիդի փոխազդեթությունը՝ նստվացքի առաջացումը
փորձ7
Ապակյա խողովակի ծռելը տաքացնելիս։

Դաս 6 գործնական Աաշխատանք՝նյութերի ֆիզիկական հատկությունների ուսումնասիրում

Ղեկավարվելով  հետևյալ  սխեմայով  բնութագրեք  հետևյալ  նյութերի` երկաթի,արծաթի,ոսկու, ջրի,կերակրի աղի,պղնձի,կավճի,ալյումինի,պղնձարջասպի , ածխաթթու գազի , շաքարի, էթիլ սպիրտի, քացախաթթվի, ացետոնի  ֆիզիկական հատկությունները  և  ֆիզիոլոգիական  ազդեցությունը  կենդանի   օրգանիզմների  վրա: Աղյուսակի սյունակում գրանցե՛ք տեղեկություն նյութի հոտի մասին: Ձեռքի թեթև շարժումով նյութի մակերեսից օդն ուղղեք ձեր կողմը և որոշե՛ք հոտ ունի՞արդյոք նյութը

Նյութի անվան.	Ագրեգ.վիճակը	գույնը	հոտը	համը	Խտու-թյունը գ/մլ ρ	Լուծ.ջրում	tհալմ.tեռմ.	Ջերմա-Էլեկտրա-հաղորդակց.	Պլաստ.
երկաթ	պինդ	մոխրագույն	—	—	7,87	—	1539,2870	+	+
արծաթ	պինդ	սպիտակ	—	—	10,5	—	961,2167	+	+
ոսկի	պինդ	դեղին	—	—	19,3	—	1063,2880	+	+
ջուր	հեղուկ	—	—	—	1,00*	—	0,100	—	—
կերակրի աղ	հեղուկ	սպիտակ	—	+	2,17	+	801,1465	—	—
պղինձ	պինդ	կարմիր	—	—	8,96	—	1083,2543	+	+
կավիճ	պինդ	սպիտակ	—	—	2,71	—	—	—	—

Նյութի անվան.	Ագրեգ.վիճակը	գույնը	հոտը	համը	Խտու-թյունը գ/մլ ρ	Լուծ.ջրում	tհալմ.tեռմ.	Ջերմա-Էլեկտրա-հաղորդակց.	Պլաստ.
այլումին	պինդ	սպիտակ	—	—	2,70	—	660,2500	+	+
պղնձարջասպ	պինդ	կապույտ	—	—	2,28	+	—	—	—
ածխաթթու գազ	գազային	—	—	—	0,00198	+քիչ	-78,5,—	—	—
շաքար	պինդ	սպիտկ	—	+քաղցր	1,59	+	185,—	—	—
էթիլ սպիրտ	հեղուկ	—	+	+	0,79	+	-114,78	—	—
քացախաթթու	հեղուկ	—	+	+	1,05	+	17,118	—	—
ացետոն	հեղուկ	—	+	+	0,79	+	-95,56	—	—

Քիմիա գործնական աշխատանք նյութերի տաքացում

Մենք այսօր ծանոթացանք սպիրտայրոցի ամրակալի և սովորեցինք ճիշտ տաքացնել նյութերը։Սկզբում
փորձանոթը ամրացրեցին ամրակալի թաթին հետո ձագարի մոջոցով լցրեցիք ջուրը 2-3 միլիլիտր։Փորձանոթը ամրացրեցինք բռնիչի վերեվի մասը հետո վառում ենք սպիրտայրոցը ընդհանուր տաքացնում են փորձանոթը պահում ենք սպիրտայրոցի վերեվի մասում հետո թասակով հանգցրինք կրակը։